VERON afd. 56 Waterland Elektronische Nieuwsbrief. Februari 2019 Redactie: PF2X pf2x@amsat.org
Naam Call Telefoon Email adres
Voorzitter Nico van der Bijl PA0MIR 434954 pa0mir@veron.nl
Secretaris Bernard Kruithof PD4BER 0657747524 bernard.kruithof@ online.nl clubzaken: pi4wld@veron.nl
Penningmeester Pim Eijlander PA5PEX 364031 pa5pex@veron.nl
Bestuurslid Webmaster Gert Meinen PA3AAV Via email! pa3aav@veron.nl
Bestuurslid Jan Beijer PE2ELS 0204930194 jbijer2@xs4all.nl
QSL manager Erwin Kleis PA3BLS 438934 pa3bls@amsat.org
Leesmap Nico van der Bijl PA0MIR 434954 pa0mir@veron.nl
Waterland Award
Redactie nieuwsbrief Sietse PF2X Via email! pf2x@amsat.org
Waterland ronde Iedere vrijdagavond om 21.00 uur lokale tijd op 145.350 MHz
Homepage http://www.veronwaterland.nl/

INHOUD

  1. Voorwoord (PF2X)

  2. Maandag 4 februari 2019 (Secretaris)

  3. Radio Secret Service WWII (PA5PIL, via PI4HAL)

  4. Slotwoord (PF2X)

1. Voorwoord

Ik hoor de diepe zucht bij de leden al. O jé de leden vergadering. Vergaderen en luisteren en stemmen dus. Ja eens, niet het hoogte punt van het jaar. Wel heel belangrijk want we zijn een vereniging en hebben daardoor verantwoordelijkheden. Die keurig door ons bestuur worden ingevuld. Maar ook een bestuur heeft feedback nodig. Doen we het goed? Wat willen de leden? Wie wil wel een stapje extra doen voor de afdeling? Allemaal vragen die aan de orde komen en een antwoord verdienen. Dus kom toch gewoon, leden en niet leden (alleen de leden van de Veron mogen stemmen!) en maak er wel een gezellige avond van. Onderling QSO vinden we doorgaans ook leuk, een gewoon QSO is geen beeld maar wel geluid, maar maandag is er weer even beeld en geluid.

Aan het hobby front is het weer even rustig. Ik moet werk gaan maken van mijn vakantie antennetjes. Nog 8 weken en dan staat de caravan weer op zijn plaats en kunnen we weer wat 'velddag' activiteiten ontwikkelen. Een plek waar de storing nog aangenaam laag is en dat maakt een CW QSO met 10 watt extra leuk.

Deze maand geen copij en weinig tijd. Dus een nieuwsbrief met de hoogstnoodzakelijke informatie. De stukken voor de ALV heb ik een week geleden al verspreid, dus dat was eigenlijk de belangrijkste mededeling van deze maand. Maar ik zal toch even wat bladen van ander afdelingen door spitten om te zien of ik nog wat leuks kan overnemen. Aan de slag dus maar.

2. Maandag 4 februari 2019

Zoals gewoonlijk in februari, onze algemene ledenvergadering (ALV). Het is weer tijd voor verantwoording en verkiezingen. Ook zoekt het bestuur naar leden die wel iets extra's willen doen, iets organiseren of een presentatie geven. Lees dus de stukken en denk eens na of je iets kan en wil doen voor de afdeling. We zien je graag a.s. maandag. De bijeenkomst is zoals gewoonlijk in het clubgebouw van de hengelsport vereniging in Purmerend, aan de Vrouwenzandstraat 157 in Purmerend. De avond begint om 20.00 uur en Marjan zal er weer zijn om ons te voorzien van de uitgebreide natjes en droogjes. Erwin, onze QSLmanager, is er weer met de QSLkoffer en er zijn weer nieuwe kaarten!

3. Radio Secret Service (RSS) in Tweede Wereldoorlog

Omdat rond deze tijd in 1944 (75 jaar geleden) operatie Overlord werd voorbereid voor de invasie in Normandië op 6 juni 1944 (DDay), zullen er de komende afleveringen van de nieuwsbrief enkele interessante artikelen verschijnen. Onderstaand wordt begonnen met een artikel over de Radio Secret Service door PI4HAL lid KapiteinLuitenant ter Zee Peter de Groot (PA5PIL).

Inleiding

In de periode 2010 tot 2013 heb ik als marine officier, op uitwisselingsbasis, 3 jaar bij de Royal Navy gediend op HMS Collingwood, een grote basis in de buurt van Portsmouth. In die tijd heb ik ook mijn Advanced Licence (Engelse variant van de Flicentie) behaald. Vanwege interesse in radio en Tweede Wereldoorlog, een van de items op mijn bucket list, was een bezoek aan Bletchley Park. En zo geschiedde. Tijdens dat bezoek aan Bletchley Park, en het museum, kwam ik een uitstalling tegen van de Radio Secret Service (RSS), wat mijn aandacht trok. En e.e.a. heeft nog steeds mijn uitermate interesse.

In de Tweede Wereldoorlog speelden radioamateurs een belangrijke rol in de geheime draadloze spionage oorlog. Een feit dat tot 1979 geheim gehouden is. Tijdens een BBC programma, Wartime Radio The Secret Listeners (http://www.eafa.org.uk/catalogue/5108) werd voor het eerst gewag gemaakt van dit feit. Zij voorzagen Bletchley Park van de noodzakelijke morse berichten die de codebreakers in staat stelden Duitse berichten te ontcijferen. Deze radioamateurs stonden bekend als de Voluntary Interceptors, VI’s. In totaal hebben zo’n 1200 radioamateurs deel uit gemaakt van de RSS.

Gedurende de oorlog beschikte Bletchley Park over 268.000 onderschepte berichten, met een piek in mei 1944, toen 282 berichten werden ontvangen. Van alle berichten waren het 97.000 met de hand gecodeerde berichten van de Abwehr en 140.000 berichten die middels de Enigma codeermachine versleuteld werden. De Duitse tegenhanger van de RSS, de Duitse Sicherheits Dienst, wist slechts 13.000 berichten te onderscheppen.

Radio Secret Service

Voor de Tweede Wereldoorlog, hadden alleen een beperkt aantal Britse Ambassades de beschikking over korte golf radio’s. Voor de Britse S.I.S. (Secret Intelligence Service) was er nog geen draadloze communicatie, waardoor zij moesten terugvallen op, voor die tijd al, gedateerde wijze van geheim communiceren, zoals onzichtbare inkt en geheime postbussen. Natuurlijk onderschepten Nazi Duitsland alle internationale post van en naar Duitsland, wat om evidente redenen verre van bevredigend was. De toen meest veilige manier van communiceren, was middels de oude vertrouwde ordonnans/koerier.

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, startte MI5, de Britse militaire Inlichtingendienst, afdeling 5, met een kleine afdeling om vijandige radio uitzendingen te onderscheppen van geheime agenten die zich mogelijk in Engeland bevonden. De behoefte om te kunnen beschikken over een gespecialiseerd organisatie die in staat zou kunnen zijn om vanuit Engeland geheim radioverkeer te onderscheppen, werd al in 1928 onderkend. In dat jaar werd er vanuit het ministerie van Oorlog op aangedrongen om een organisatie op te zetten met personeel die over een onkreukbaar gevoel voor geheimhouding beschikten. De directeur van Britse wijnverscheper, Ralph Sheldon Mansfield, Lord Sandhurst, een fervent radio amateur, kreeg in 1939 de opdracht om een organisatie te formeren die uiteindelijk zou uitmonden in de Radio Secret Service. Om zover te komen zocht hij contact met de President van de Britse vereniging van Radio amateurs, de Radio Society of Great Britain, RSGB. Het eerste hoofdkwartier was Wormwood Scrubs, een voormalige gevangenis in Noord London, waar een gedeelte van de cellenblokken warden gebruikt door de RSS. Met een directe teleprinter stond het RSS hoofdkwartier in verbinding met Bletchley Park. De RSS werd eerst een onderdeel van MI5, vervolgens werd het SectionC van MI8. Uiteindelijk werd de RSS overgenomen door MI6 onder de naam SectionVIII, de illegale radio onderscheppingsgroep, the illicit wireless intercept group.

In 1939 werden veel radioamateurs opgeroepen voor de RAF Civilian Wireless Reserve later werden dit de 'RAF Volunteer Reserve' de ‘Territorial Army Signals Unit' en de 'Royal Navy Volunteer (Wireless) Reserve’. Ook werden in die tijd de zenders van alle radio amateurs van overheidswege geconfisqueerd. In die tijd moesten radio amateurs, indien zij de beschikking wilden hebben over een zendvergunning, kunnen aantonen dat zij de morse code beheersten. Gecombineerd met het feit dat zij alleen nog maar de beschikking hadden over een ontvanger, en de beheersing van de morse code, maakte het waardevol voor de nieuwe organisatie en velen meldden zich vrijwillig aan bij de RSS. Tijdens de hoogtijdagen beschikte de RSS over 2094 medewerkers, onderverdeeld in 98 officieren, 1317 operators, 83 technici, en 471 administratieve krachten. Verder nog 125 kantoorbediendes en 1200 radioamateur afluisteraars, die uiteindelijk Voluntary Interceptors, VI’s werden genoemd. Om hun rol als VI te camoufleren waren veel afluisteraars gekleed in het uniform van de Royal Observer Corps.

De afgeluisterde, geïntercepteerde informatie, die uiteindelijk zijn weg naar Bletchley Park wist te vinden, bevatte in feite alleen het ruwe materiaal dat nodig was om de vijandelijke codes en versleuteling te kunnen breken. Naast hun inzet als afluisteraar, werden radio amateurs, die over een grote hoeveelheid technische kennis beschikten, ook ingezet in tal van andere aspecten. Zij speelden een grote rol in het ontwikkelen van tegenmaatregelen, tegen bijvoorbeeld Duitse luchtaanvallen, het onschadelijk maken van mijnen, het ontwikkelen van UHF frequentiegebruik en zij werden ingezet als instructeur op radio en radarscholen. Het moge bekend zijn dat radioamateurs, zeker in die tijd, bijzonder bekwaam waren in het opnemen van morse signalen van zwakke radiostations, waarbij ook nog storing optrad door achtergrond ruis of andersoortige ruis. De radioamateurs werden gerekruteerd in negen regionen en in iedere regio trad een kapitein van de Royal Signal Corps op als regionale controleur. De gerekruteerde amateurs ontvingen een registratienummer, een blanco logboek, postzegels en enveloppen. Werden initieel de gelogde berichten door de regionale controleur rechtsreeks aan Wormwood Scrubs toe gezonden, naarmate het volume aan berichten begon toe te nemen, werd een ander onderkomen gezocht. Dit werd gevonden in Barnet. Het huis, Arkley View, werd aangekocht en kreeg het cryptische adres, P.O.Box 25,Barnet.

Na ingebruikname van Arkley View deden de afluisteraars de compleet ingevulde logvellen in een enveloppe. Deze enveloppe werd vervolgens weer in een andere enveloppe gedaan, die vervolgens naar P.O. Box 25, Barnet werd opgestuurd.

Arkley View, Barnet

Rond maart 1940 was het de Britten duidelijk dat er geen vijandelijke uitzendingen van Britse bodem kwamen en verschoof de aandacht naar uitzendingen afkomstig van het continent en het was de RSS die als eerste gewag maakte van een grootse Duiste offensief op 10 mei 1940, wat uiteindelijk de Duitse invasie in de Lage Landen en Frankrijk bleek te zijn. Naarmate de dreiging van een Duitse invasie op Briste bodem toenam, namen ook de pogingen toe om VI’s de rekruteren en te behouden voor de RSS. Sommige VI’s hadden naast het afluisteren ook nog een normale dagbesteding en moesten aan hun werkgevers vragen of zij vrijgemaakt konden worden ingeval van een invasie, om 24/7 (af)luisterwacht te houden. De directieve hiertoe luidde: “Find out from your employer if he will release you in the event of an invasion so that as long as you are in unoccupied territory you can put in a full time watch.”

De afluisteraars kregen vaak een bepaald stukje frequentie band toegewezen om daar te zoeken naar radiosignalen, die een bepaalde procedure volgden, maar soms werden zij ook gevraagd uit te kijken naar bepaalde roepletters en dan vervolgens alle berichten te noteren, vaak groepen van vijf letters. Dit was de standaard procedure om gecodeerde berichten via morse te verzenden. Het meest gebruikte stukje radioband lag tussen 3 MHz en 12 MHz, de hoogste concentratie was echter te vinden tussen 4 MHz en 9 MHz, dit stukje band werd bezet door omroepstations, morse stations van de diverse geheime diensten en ook door de diverse persbureaus. In een stukje band van 5 à 6 MHz passen wel 3000 morse stations omdat zij zo smalbandig zijn en zij kunnen gelijktijdig uitzenden! Dit is nu precies de reden waarom er landelijk zoveel afluisteraars nodig waren. Het was belangrijk om uit te vinden tijdens het afluisteren „wie met wie“ aan het werken was. Door het steeds weer wisselen van de frequenties en roepnamen, was de enige gemeenschappelijke overeenkomst in het berichtenverkeer vaak de tijd van contact en de te gebruiken procedure. Begintekens, tijden en frequenties werden door de VI’s in detail ontleden en onthouden, waarbij gebruik gemaakt werd van een ingenieus kaartsysteem ter referentie. Dit werk was langdradig en vermoeiend, daar honderden logvellen werden bestudeerd, op zoek naar die ene verdachte uitzending.

Extract van logboek van 9 december 1941, genoteerd door Bob King G3ASE, weergevend Abwehr groep "Bertie" voor Berlijn. Alle Duitse groepen kregen een code naam, beginnend met dezelfde letter als de basis van waaruit gezonden werd; “Violet” voor Vienna (Wenen), Bertie“ voor Berlijn.

Wordt vervolgd door: KLTZ Peter de Groot (PA5PIL)

NB. Overgenomen uit de nieuwsbrief PI4HAL, februari 2019

4. Slotwoord

Zoals gezegd een dunne nieuwsbrief, maar ik ben onder de indruk van het verhaal van Peter (PA5PIL). Ik zal zorgen dat ook het vervolg wordt gepubliceerd in onze nieuwsbrief. Iedere keer weer zie ik toch zendamateurs in crisissen een belangrijke rol spelen. Laten we nieuwe modes (gepast) omarmen, maar oude modes niet vergeten. Het kan nog wel eens belangrijk zijn of worden.

Tot maandag en fijn weekend,

Best 73's,

Sietse (PF2X) Redacteur A56